Adıyaman Tarihi

CUMHURİYET ÖNCESİ
Adıyaman,tarihinin bilinen en eski yerleşim yerlerinden biridir.Adıyaman Palanlı Mağarasında yapılan incelemelerde kent tarihinin M.Ö40.000 yıllarına kadar uzandığı anlaşılmıştır.Yine Samsat-Şehremuz Tepede'deki tarihi bulgulardan M.Ö.7.000 yılına kadar Paleolitik M.Ö.5.000 yıllarına kadar Neolitik M.Ö.3.000 yıllarına kadar Kalkolitik ve M.Ö.3.000-1.200 yılları arasında da Tunç çağı dönemlerinin yaşandığı anlaşılmıştır.Bu dönemde bölge Hititlerle Mitaniler arasında el değiştirmiş ve Hitit devletinin yıkılmasıyla (M.Ö.1.200) karanlık bir dönem başlamıştır.M.Ö.1.200'den frig Devletinin kuruluşu olan M.Ö.750 yılları arası dönemle ilgili olarak yazılı kaynağa rastlanmamıştır.Ancak;bu dönemde yöre ,Asur etkisine girmeye başladığından,samsat'ta bulunan Asur etkili mühürler ve Kahta Eskitaş Köyünde bulunan Hitit Hiyeroglif'li kitabeler,Anadolu'daki tarihi sislilerin ilimizdede aynen devam ettiğini göstermektedir.Bu dönemde de Adıyaman ve çevresinde Hitit Devletinin yıkılmasıyla ortaya çıkan Geç Hitit şehir devletlerinden biri olan Kummuh Devleti hüküm sürmektedir.

M.Ö.900-700 yılları arasında yöre Asur etkisine kalmakla birlikte,Asurlular tamolarak egemen olamazlar.6.yüzyılın başlarından itibaren yöreye Persler hakim olur ve yöre Satrap'lar(valiler)eliyle yönetilir.M.Ö.334 yılında Makedonya kralı Büyük İskender'in Anadolu'ya girmesiyle Pers'ler hakimiyetini kaybetmiş ve M.Ö.1.yüzyıla kadar yörede Makedonyalı selevkos Sülalesi hüküm sürmüştür.Bu sülalenin gücünün zayıfladığı sıralarda,Kral mithradetes 1 kallinikos Kommagene krallığının bağımsızlığını ilan etmiştir.(M.Ö.69) Başkenti Samosota (Samsat) olam Kommagene Krallığı,egemenliğini M.S.72'ye kadar sürdürmüş,bu tarihte yöre Roma imparatorluğunun eline geçmiş ve Adıyaman Roma İmparatorluğunun Syria(Suriye)Eyaletine,6.Lejyon olarak bağlanmıştır.Roma İmparatorluğunun 395 yılında Btı ve Doğu Roma olarak ayrılmasıyla Adıyaman Doğu Roma İmparatorluğuna katılmıştır.643 yılından itibaren bölgeye İslam akınları başlamakla birlikte İslam hakimiyeti ancak 670 yılında Emevi'lerle kurulur.758 yılında ise,2,Abbasi komutanlarından Mansur İbni Cavene'nin hakimiyetine girer.926 yılına kadar Abbasi hakimiyetinde kalan II'de bu tarihte Hamdanilerin egemenliği başlar.958yılında yöre yeniden Bizanslıların eline geçer.

1114-1181 yılları arası yöreye Türk akınları olur.1204-1298 yılları arasında Samsat ve yöresini Anadolu Selçukluları ele geçirir.1230-ve1250 yıllarında Moğol saldırıları yaşanır.1298'de yöre ve ilimiz Memlüklülerin eline geçer.1393 yılında Adıyaman bu kez de Timurlenk tarafından yağmalanır.Büyük bir istikrarsızlığın olduğu ortaçağ boyunca Adıyaman,Bizans,Emevi,Abbasi,Anadolu Selçukluları,Dulkadiroğulları arasında el değiştirmiş ve nihayet Yavuz Sultan Selim'in iran seferi sırasında 1516 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır.Osmanlı topraklarına katılan Adıyaman,başlangıçta merkezi Samsat'ta bulunan bir Sancakla Maraş Beylerbeyliğine bağlıyken,Tanzimattan sonra bir kaza olarak Malatya'ya bağlanmıştır.

CUMHURİYET DÖNEMİ
Cumhuriyetin kuruluşundan 1954 yılına kadar eski eski idari yapısı korunarak Malatya'ya bağlı kaza konumunda olan Adıyaman 1 aralık 1954 tarihinde 6418 sayılı kanunla Malatya'dan ayrılarak müstakil il haline gelmiştir.     

Coğrafi Konumu :
Adıyaman ili merkezi Orta Fırat bölümü içinde yer alır. Kuzeyde bulunan Çelikhan ile Gerger ilçesinin bir kısmı Doğu Anadolu Bölgesine, Batıda bulunan Gölbaşı ile Besni ilçesinin bir kısmı ise Akdeniz Bölgesine dahil edilmiştir.

Adıyaman ilinin Kuzeyinde Malatya ili (Pütürge, Yeşilyurt ve Doğanşehir ilçesi), Batıda Kahramanmaraş ili (Merkez ile Pazarcık ilçesi), Güneybatıda Gaziantep (Araban ilçesi), Güneydoğuda Şanlıurfa ili (Siverek, Hilvan, Bozova ve Halfeti ilçeleri), Doğuda ise Diyarbakır ili (Çermik ile Çüngüş ilçesi) bulunmaktadır. Merkez ilçe dahil 9 ilçesi ile 406 köyü vardır. İlçeleri Merkez, Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kahta, Samsat, Sincik ve Tut ilçeleridir. Adıyaman ili 370 25' ile 380 11' kuzey enlemi, 370 ve 390 doğu boylamı arasında yer alır. Adıyaman ilinin yüzölçümü 7 614 km2 , göller ile 7.871 km2 olup, rakımı 669 m dir.