Çayıralan Tarihi

Tarihi : Çayıralan ilçesi merkez ve köylerinin kuruluş tarihine ait bilgiler kesin olarak bilinmemektedir. Hayata elverişli havzalardan biri olan Orta Kızılırmak havzasında bulunması nedeniyle birçok topluluk tarih boyunca bu bölgeye yerleşerek devletler kurmuş ve kültürel eserler bırakmışlardır. Çayıralan’ın 2,5 km doğusunda bulunan Yassı Hüyük üzerindeki tarihi Tuğulhan (Çayırşeyhi) bugünkü Çayıralan isminin alınmasında etken olmuştur.Doğudan-batıya, batıdan-doğuya uzanan kervan yollarından olan Kızılırmak’ın kuzeyindeki yol; Konya-Aksaray’a doğru uzanmakta buradan Hacıbektaş ve ilçemiz vadisinden Sivas-Erzurum ve Tebriz istikametine uzanmaktadır.l934-l935 yıllarında Çayıralan’da çıkan Hitit Kraliçesi mezarı eşyaları Hititler’in yöreyi askeri ön karakol olarak kullandıklarını göstermektedir. Oğuzların Gülhan kolu olan Dulkadiroğulları önce Maraş-Elbistan yöresine daha sonra bu bölgeye gelerek yerleşmiştir. Bozok asıllı bu obalar nedeniyle yörenin Bozok ismini aldığı görülmektedir. XII-XIV. yy. arasında Bozok’un merkezi Akdağ (Çayıralan) olmuştur. Osmanlı Devletinin doğuya genişlemesi ve seferleri sonucunda l520’lerde Osmanlı sınırları içine girmiştir.1876 yılında Boğazlıyan ve Akdağmadeni ilçe olduktan sonra Çayıralan Boğazlıyan’a Çayırşehri ismiyle bağlı bir nahiye olarak görülmektedir.1892-1936 yılları Boğazlıyan idaresi Uzunlu’da ikamet ettiği için Çayıralan’da Uzunlu’ya bağlı görülür. l948’de yapılan idari tanzimle ilçe haline getirilmiş ve Yozgat İl’ ine bağlanmıştır. Doğuda Gemerek, Batıda Sarıkaya ve Çandır, Kuzeyde Akdağmadeni, Güneyde Özvatan ilçeleriyle çevrilidir.İlçe Akdağ’ların batı eteğinde kurulmuş olup rakımı l400 metre , yüzölçümü 809 km2 ve Yozgat’a uzaklığı 110 km’dir. Kışları soğuk ve yazları sıcak geçen kırsal bir iklime sahiptir. İlçenin büyük akarsuları yoktur. Ancak dağlık ve ormanlık yörenin özelliği olarak küçük akarsulardan beslenen Beypınarı Çay’ı ilçenin doğusundaki Kaynarpınar’ı sularının birleşmesinden meydana gelen akarsu ile A.Tekke köyü yöresinden gelen Karalı Suyunun birleşmesi ile Kozan Çay’ı oluşmuştur. Yerleşim yeri olarak bağlı köyleri ile birlikte dağlık bir araziye sahiptir. Doğudan Akdağlar Batıdan Gevencik dağları ile çevrilmiştir. Güneyi, kuzeyi ve doğu yöreleri oldukça engebelidir. Çayıralan’ın ikliminin özelliğine uygun olarak hakim bitki örtüsü steptir. Dağlık alanları daha nemli ve daha yağışlı olması nedeniyle seyrek de olsa çam ve meşe türünden ağaçlarla kaplı olduğu görülür.