Kars Tarih Öncesi Yerleşimleri Ve Araştırmaları

Yazı Yaz

Kültür-Sanat Yorum Yaz Yazdır Tavsiye Et

25.3.2021 0 yorum 762 okuma

Kars Ani antik kent araştırmalarımın arasında Kars antik yerleşimler ve kaleler dikkatimi çekmişti. Tombultepe de çıkan arkeolojik veriler adeta kentin tarih öncesi dönemler geçirdiğinin kanıtı olması gerek.Paleolotik yada alt paleolotik dönem izleri taşıyan veriler bu kentteki yerleşim izlerinin eski taş devrine yani bundan 2 milyon yıl önce başlamış ve 12 bin yıl öncesinde son bulan çağın izlerine işaret ediyor olması insanlık tarihinin ve ata larının başlangıcı olduğunu göstermektedir. Büyük bir heyacan duyduğum bu bölgenin böylesine tarih öncesi izlerini taşıması ve arkeolojiye ve Dünya tarihine ışık tutmaktadır. Bölgede ikinci evre olarak gördüğüm Mezolitik Dönem e ait arkeolojik veriler bu bölgenin yani bugünkü Kars ili nin oldukça yoğun yerleşkelerinin bulunduğunu işaret etmektedir. Daha sonraı dönemler içerisinde de sıklıkla yapılan kazılarda çıkan Neolitik veriler bu bölgenin sakinlerinin sanki ata topraklarının üzerinde gidip , gdip tekrar geldiğini ve yaşam alanları inşaa ettiklerini görmekteyim.Akademik çalışmalar sürüyor bu beni gururlandırıyor.Üniversitelerin bu bölgede son zamanlarda ilgisi yoğun, bu güzel bir şey. Bu akademik çalışmalara tabiki finans teğmin etmek ne kadar zor olduğunu bilmekteyim fakat yorum yapmaktan kaçınıyorum. Devletimiz imkanları zorluyor ama birazda bu bölgede ki yatırımcıların ve iş adamlarınında bu çalışmaların içerisinde olması ülkemizdeki tarihi değerleri daha çabuk gün yüzüne çıkması için önemli atak olabilir. Tarih öncesi yaşam varlığını taşıyan bu bölgeler turizmin cenneti olabilir tıpkı diğer örnekleri gibi.Aşağıda bu izleri takip eden araştırmacı akademisyenlerin makale ve bazı bilimsel çalışmalarını paylaştım. Emeği geçen araştırmacıların yüreyine emeğine sağlık olsun.
Belgesel yönetmeni : GülTekin Gün

Kars İli, Merkez İlçesi’nin yaklaşık olarak 7 km kuzeyinde, eski Kars-Ardahan karayolunun solunda yükselen tepe üzerinde 5 adet mezar ve tepenin yamacındaki bazalt kayaya çizilmiş bir kaya resmi yer almaktadır.
Kaya üzerindeki bu resim kazıma tekniğiyle yapılmış bir insan figürüdür. İnsan figürü çatılı bir ev içerisinde resmedilmiştir. Çizilen figürün baş kısmı tam olarak belirtilmemiş olmakla birlikte kol, el, bacak ve ayak kısımları iyi bir şekilde çizilmiştir. Çizim tekniği ve benzer örnekleri dikkate alındığında kaya üzerine çizilmiş olan figürün Ortaçağ dönemine ait olduğu anlaşılmaktadır. Bu insan figürlü kayanın bulunduğu yamacın yaklaşık olarak 3 km. kuzeybatısında ve Çakmak Köyü’nün yaklaşık 3 kilometre kuzeydoğusunda, nispeten kayalık sayılabilecek bir alanda 6 adet kurgan benzeri mezar tespit edilmiştir. Bu mezarlardan 2 tanesinin çapları 5 m. diğer 4 mezarın çapları ise ortalama 3 m’dir. Farklı ölçülerde olan mezarların 2’sinde büyük boyutlu taşlar, 4’ünde ise küçük boyutlu taşlar kullanılmıştır. Kullanılan taşlar elips şeklinde dizilerek mezarların çevresi oluşturulmuştur. Bu mezarlık alan içerisinde ve çevresinde herhangi bir keramik verisine rastlanılmamıştır .
Küçük yusuf Kalesi :
Kars İli, Merkez ilçenin 28 km. güneydoğusundaki Küçükyusuf Köyü’nün hemen kuzeyinde yükselen tepe üzerinde yer almaktadır. Kalenin deniz seviyesinden yüksekliği 2.250 metredir. Kale iki kısımdan ve genel olarak yarım daire şeklinde imar edilmiştir. Kalenin güneyindeki askeri amaçlı kullanıldığını düşündüğümüz kısımla kalenin ana yerleşim yeri dikkate alındığında, kalenin yaklaşık olarak 22.000 m2’lik bir alanı kapladığı görülmektedir. Kale, köye, yollara ve tarım arazilerine hâkim bir konumda olup stratejik açıdan önem arz etmektedir. Kalenin batı sur duvarı kuzey-güney doğrultusunda dik uzanmakta, doğu, kuzey ve güney sur duvarları ise yarım daire şeklinde uzanarak batı sur duvarı ile birleşmektedir. Sur duvarlarının bu şekilde uzanması kalenin yarım daire şeklinde bir plana sahip olmasını sağlamıştır. Kalenin batı sur duvarları 200 metre, yarım daireyi oluşturan doğu, kuzey ve güney sur duvarları ise 325 metredir.
Kalenin bu yöndeki sur duvarı üzerinde 5 adet gözetleme kulesi yer almakta ve sur duvarlarının yüksekliği 3 metre, kalınlığı ise 2,5-3 metre arasında değişmektedir. Kalenin kuzeydoğu sur duvarları 1 metre yükseklikte olup, batı ve doğu yönündeki sur duvarları ise temel seviyesindedir. Kalenin sur duvarlarının birleştiği güney bölümünde daha çok askeri amaçlı kullanılmış olduğu düşünülen; güney duvarı uzunluğu 30 metre, kuzey duvarı uzunluğu 33 metre, doğu duvarı uzunluğu 42 metre, batı duvarı uzunluğu 45 metre olan kare planlı bir yapı bulunmaktadır. Bu yapı içerisinde birden fazla bölümün bulunduğunu temel seviyesindeki duvar kalıntılarından anlamaktayız. Kare planlı yapının batı duvarı üzerinde 2, güney duvarı üzerinde ise 1 adet gözetleme kulesi yer almaktadır. Kalenin ana sur duvarları ile güneyindeki kare planlı yapının su duvarları, orta ve küçük boy taşlar kullanılarak kuru duvar tekniğinde yapılmıştır. Çoğunluğu yassı olan bu taşlar herhangi bir işlem görmemiş olup, duvarlar oldukça kaba bir işçilikle inşa edilmiştir. Sur duvarlarının çevrelediği yaklaşık 22.000 m2 ’lik alan içerisinde yerleşim yerine ait olduğu düşünülen temel seviyesinde duvar kalıntılarına rastlanılmıştır. Bu alanda genellikle dairesel planlı mekânlar bulunmakla birlikte az da olsa kare ve dikdörtgen planlı yapıların da olduğu tespit edilmiştir. Tespit edilen bu mekânlar da sur duvarlarında olduğu gibi kuru duvar tekniğinde inşa edilmiş, ancak taşlar sur duvarlarında kullanılanlara oranla daha küçük boyutludur. Kalenin tarihlendirmesinde önemli veriler verebilecek keramik buluntusuna rastlanılmasa da kalenin mimarisi bölgemizdeki Tunç Çağı kaleleriyle benzer özellikler gösterdiğinden kalenin Tunç Çağı kalesi olduğunu söyleyebiliriz .
Ağadeve Kalesi:
Kars İli, Merkez ilçenin 35 km güneybatısındaki Ağade ve Köyü’nün hemen doğusunda yükselen tepe üzerinde yer almaktadır. Kalenin deniz seviyesinden yüksekliği 2.450 metredir. Kale oldukça yüksek, dik yamaçlı ve Kars Ovasına tamamen hâkim bir tepe üzerine inşa edilmiştir. Kalenin kuzey, güney ve batı duvarları, doğu sur duvarı ile birleşerek kalenin yarım daire planına sahip olmasını sağlamıştır.

Kalenin sur duvarları orta ve büyük boy taşlar kullanılarak kuru duvar tekniğinde yapılmıştır. Kalenin batı, kuzey ve güney sur duvarları önemli ölçüde tahrip olmuştur, ancak bu yönlerdeki sur duvar yükseklikleri 1-1,5 metre yüksekliğindedir. Kuzey-güney doğrultusunda dik uzanan doğu sur duvarı ise diğer yönlerdeki sur duvarlarına oranla biraz daha az tahrip olmuş ve bu yöndeki sur duvarları 2 metre yüksekliktedir. Kalenin içerisinde yine büyük ve orta boy taşlar kullanılarak oluşturulmuş kare, dikdörtgen ve dairesel planlı mekânlar görülmektedir. Kalenin tamamına yayılmış olan bu mekânlar da sur duvarlarında olduğu gibi kuru duvar tekniğinde yapılmıştır. Sur duvarlarının çevrelediği yerleşim yeri içerisinde ve kale çevresinde yaptığımız incelemede herhangi bir keramik buluntusuna rastlanılmamıştır. Kalenin bölgemizdeki Tunç Çağı kaleleri ile benzer özellikler göstermesi sebebiyle bu kalenin Tunç Çağı kalesi olduğunu söyleyebiliriz . Azat Köyü Kurganları :
Kars İli, merkez ilçeye 8 km uzaklıktaki Azat Köyünün yaklaşık olarak 1,5 km doğusunda ve Borluk Vadisi’nin kuzeyindeki düzlük alan yer alan Kurganların deniz seviyesinden yüksekliği 1.780 m.dir. Toplamda 5 adet kurgan benzeri mezar tespit edilebilmiş olsa da alanda daha fazla kurganın bulunduğu ancak diğer kurganların arazinin tarla olarak kullanılması sebebiyle tahribata uğradığı düşünülmektedir. Bu alanda yoğun miktarda obsidyen ve az miktarda amorf Demir Çağ keramik parçalarına rastlanmıştır. Azat Köyünün çıkışında yine biri 8x9 metre ölçülerinde diğeri daha küçük olmak üzere iki kurgan tespit edilmiştir. Buradaki mezarların çevresi daire veya elips biçimli bir sıra taşlarla çevrilerek taşlar dikine yerleştirilmiştir. Bazı mezarlarda bu taşlar 1 m’ye yaklaşan yükseltiler oluşturmuştur.
Kars-Sarıkamış Çardakçatı Köyü Kalesi ve Yerleşmesi
Kars İli, Sarıkamış ilçesi’nin 25 km. güneydoğusundaki Çardakçatı Köyü’nün yaklaşık 300 metre doğusunda yer alan tepe üzerindedir. Kalenin deniz seviyesinden yüksekliği 1.760 metredir. Tepe üzerindeki bu sur duvarları içerisinde yerleşim yerine ait olduğu düşünülen temel seviyesinde duvar kalıntılarının varlığı tespit edilmiştir. Tespit edilen bu mekânlara ait kalıntılar toprak yüzeyinde net bir plan ortaya koymamaktadır. Kale nispeten bulunduğu ovaya hâkim bir konumdadır. Yoğun miktarda amorf keramik ve az miktarda da obsidyen buluntusuna rastlanılmıştır. Kale ve yerleşim yerinde yapılan incelemede tepenin yamacından başlayarak tepe üzeri de dâhil olmak üzere Demir Çağ keramik parçalarına rastlanılmış. Kalenin sur duvarları ve keramik verisi dikkate alındığında, kalenin Demir Çağ kalesi olduğunu söyleyebiliriz .
Çardakçatı Düz Yerleşmesi
Kars İli, Sarıkamış İlçesi’nin 25 km. güneydoğusundaki Çardakçatı Köyü’nün güneyindeki düzlük alanda ve Çardakçatı Kalesi ve Yerleşim Yeri’nin yaklaşık 500 metre batısında yer almaktadır. Yerleşme üzerinde herhangi bir mimari yapı bulunmamakla birlikte çok sayıda Demir ve Orta Çağ’a tarihlendirdiğimiz keramik verisine rastlanılmıştır. Deniz seviyesinden 1.740 m. yükseklikte olan yerleşme yeri yaklaşık olarak 15.000 m2 ’lik bir alana sahiptir.

Tombultepe Höyüğü:
Kars İli, Sarıkamış İlçesi’nin 27 km. güneydoğusundaki Karaköse Köyünün yaklaşık 2 km. kuzeyinde yer almaktadır. Höyüğün deniz seviyesinden yüksekliği 1.970 metredir. Höyüğün yaklaşık olarak yükseltisi 20 m olup 100 metre çapındaki bir alanı kaplamaktadır. Tombul tepe güneyindeki ovaya ve tarım arazilerine hâkim bir konumdadır. Tombultepe olarak adlandırılan bu tepenin ovalık alanın ortasına dolgu toprakla oluşturulmuş olması ve göstermiş olduğu höyük özellikleri sebebiyle, bu tepenin höyük olduğunu rahat bir şekilde söyleyebiliriz. Höyüğü çevreleyen sur duvarına benzer özellik gösteren temel seviyesinde bir duvar kalıntısı ile yine höyüğün üzerinde temel seviyesinde gözlenen duvar kalıntıları mevcuttur. Höyük üzerinde yoğun miktarda M.Ö. II. binyıl boyalı keramik parçaları ile Orta Çağ keramik parçalarının bulunması ve Orta Çağ Dönemine ait olduğu düşünülen temel seviyesindeki duvar kalıntıları, bu alanın Tunç Çağında kullanıldıktan sonra Orta Çağ’da da yerleşim yeri olarak kullanıldığını göstermektedir .

İbrahim Bey Kalesi ve Yerleşmesi
Kars İli, Sarıkamış İlçesi’nin 27 km. güneydoğusundaki Karaköse Köyünün ve Tombultepe Höyüğünün yaklaşık olarak 4 kilometre güneyinde oldukça yüksek sayılabilecek sıradağların eteğindeki 2.120 metre rakımlı bir tepe üzerinde yer almaktadır. Büyük ve orta boy bazalt taşlar kullanılarak kuru duvar tekniğinde yapılmış olan bu kalede kullanılan taşların bir yüzü kabaca düzeltilmiştir. Kaleyi çevreleyen ve 3 m. aralıklarla yapılan iki sur sistemi bulunmaktadır. Kalenin sur duvarları 70 cm kalınlığında ve 40 cm yüksekliğindedir. Kalenin içerisinde temel seviyesinde duvar kalıntıları yer almaktadır. Kale kuzeyindeki ovaya ve tarım arazilerine oldukça hâkim bir konumdadır. Kale aynı zamanda Sarıkamış ilçesini Erzurum-Horasan ilçesine bağlayan önemli geçiş güzergâhı üzerinde yer almaktadır. Kalenin kuzey ve doğusunda, kalenin yerleşim yerine ait mekânlara ait olduğu düşünülen temel seviyesinde kare, dikdörtgen ve dairesel planlı duvar kalıntıları mevcuttur. Kale ve yerleşim yerinin bulunduğu alanda Demir Çağ özelliği gösteren keramik verisine rastlanılmıştır .
Kars-Arpaçay Tomarlı Kalesi:
Kars İli, Arpaçay İlçesi’nin 7 km. doğusundaki Tomarlı Köyü’nün hemen kuzeyinde yükselen tepe üzerinde yer almaktadır. Kalenin deniz seviyesinden yüksekliği 1.780 metredir. Kale bulunduğu ovaya ve tarım alanlarına oldukça hâkim bir konumdadır. Kalenin güneybatı sur duvarları sarp ve dik kayaların üzerine oturtulmuş ve bu yöndeki kayalıklar savunmayı güçlendirmek amacıyla kullanılmıştır. Kalenin güneybatı sur duvarları 35 metre, kuzeybatı sur duvarları 38 metre, kuzeydoğu sur duvarları 35 metre, güneydoğu sur duvarları da 40 metre uzunluğunda olup, kale kare plan özelliği göstermektedir. Kalenin kuzeydoğu sur duvarı üzerinde 2 ve güneydoğu sur duvarları üzerinde ise 1 adet dışa doğru çıkıntı yapan 2.5x5 metre ölçülerinde burç bulunmaktadır. Kalenin kuzeydoğu sur duvarları önündeki 2 burç arasında uzanan ve burçlarda birleşen yarım daire şeklinde 1,5 metre genişliğinde temel seviyesinde duvar kalıntısına rastlanılmış ancak bu alanın kullanım amacı tespit edilememiştir. Kalenin sur duvarları büyük boyutlu bazalt taşlar kullanılarak kuru duvar tekniğinde yapılmış olup, 70-100 cm genişliğinde ve bazı noktalarda 1,5-2 metre yüksekliğindedir.
Taşların uzunlukları 2 metre, yükseklikleri ise 70 cm ölçülerindedir. Kale içerisinde yoğun miktarda Erken Demir Çağ ve az miktarda Ortaçağ keramik parçalarına rastlanılmıştır. Kalenin mimari yapısı ve bulunan seramikler kalenin Erken Demir Çağ kalesi olduğunu göstermektedir .

Tomarlı Kalesİ:
Kars İli, Arpaçay İlçesi’nin 7 km. doğusundaki Tomarlı Köyü’nün hemen kuzeybatısında ve Tomarlı Kalesi I’in batısında yükselen tepe üzerinde yer almaktadır. Kale batısındaki ovaya ve tarım alanlarına oldukça hâkim olup anakayaya oturtularak kurulmuştur. Kalede yapmış olduğumuz incelemeler sonucunda, kalenin kuzeydoğu sur duvarlarına ait olduğu düşünülen 15 metre uzunluğunda 70 cm genişliğinde ve 1.20 metre yüksekliğinde bir duvar kalıntısından başka alanda başkaca bir sur duvarı kalıntısına rastlanılmamıştır. Bazalt taşından kuru duvar tekniğinde yapılan bu sur duvarında kullanılan taşlar kaba işçilikle düzeltilmiştir. Bu durum kaleyi Erken Demir Çağ’a tarihlendirmemizde yardımcı olmuştur. Yaklaşık olarak 9.000 m2 lik alanı içerisine alan bu kale içerisinde; dairesel, kare ve dikdörtgen planlı yapılara ait temel seviyesinde duvar kalıntılarına rastlanılmıştır. Alanda çok yoğun miktarda ortaçağ keramik parçası buluntusuna rastlanılmış olması alanın Ortaçağ’da da yerleşim yeri olarak kullanıldığım düşündürmektedir. Kalenin kuzeydoğusundan köylüler tarafından gerçekleştirilen bir yol çalışması sırasında yaklaşık 25 metre uzunluğunda ve 3 metre yüksekliğinde bir duvar ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan bu duvar kuru duvar tekniğinde, orta ve küçük boy bazalt taşlar kullanılarak inşa edilmiş ve sur duvarı özelliği göstermemekte olup, istinat duvarı olabileceği değerlendirilmiştir. Bahse konu duvar inşa tekniği açısından kalenin ilk inşa edildiği Demir Çağ’da değil, ancak daha sonra da yerleşime sahip olduğu Orta Çağ’da inşa edilmiş olabileceğini düşündürmektedir. Kale içerisinde yapılan incelemede toprak yüzeyinde çok yoğun miktarda Karaz, Demirçağ ve Ortaçağ keramik verileri ile 1 adet işlenmiş obsidyen parçasına rastlanılmıştır .

Kars-Digor Bacalı Yerleşim Yeri ve Kurganları :

Kars İli, Digor İlçesi’nin 13 km güneydoğusundaki Bacalı Köyü’nün yaklaşık olarak 1 km doğusunda bulunan düzlük alanda yer almaktadır
Yaklaşık olarak 200.000 m2 lik alana yayılım gösteren bu yerleşim yerinde kare, dikdörtgen ve dairesel planlı mekânların temel seviyesinde duvar kalıntıları tespit edilmiştir. Temel seviyesinde olan bu duvar kalıntılarında büyük ve orta boy bazalt taşlar kuru duvar tekniğinde inşa edilerek, taşların dış yüzeyleri kabaca tıraşlanmıştır. Yerleşim yeri içerisine bakıldığında büyük boyutlu dairesel ve yarım ay formlu yapılar görülmekte olup bunların Ortaçağ’da ağıl olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Alanda çok yoğun miktarda amorf Orta Çağ keramik parçaları bulunması alanın Ortaçağ dönemine ait bir yerleşim yeri olduğunu göstermesi açısından da önemlidir. Bu yerleşim yeri içerisinde bazılarında büyük boyutlu taşlar kullanılarak bazılarında ise daha küçük boyutlu taşlar kullanılarak oluşturulmuş kurganlara rastlanılmıştır. Bu kurganların çapları 2 metre ile 4 metre arasında değişiklik göstermektedir. Alanda Demir Çağ keramik parçalarına da rastlanılmıştır. Her ne kadar taşlar ve duvar yapısı bakımından yerleşim yeri Demir Çağ özellikleri gösterse de yerleşim yerinin büyüklüğü ve keramiklerin durumuna bakıldığında buranın Ortaçağ’da yerleşim yeri olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Ortaçağ’dan önce ise buranın mezarlık alan olarak kullanıldığı yerleşim yeri içerisine yayılmış olan kurganlardan anlaşılmaktadır.

Baca kaya resimleri:
Kars İli, Digor İlçesi’nin 11 km güneydoğusunda yer alan Bacalı Köyü’nün yaklaşık olarak 8 km kuzeydoğusunda Bacalı Köyünün sınırları içerisinde bulunmaktadır. Türkiye-Ermenistan sınırını oluşturan Arpaçay nehrinin kenarında yer alan büyük bir bazalt taş üzerinde oyma tekniğiyle yapılmış olan geyik ve keçi figürleriyle at nalına benzeyen bir figür bulunmaktadır. Figürlerin yer aldığı bazalt taş yaklaşık olarak 3 m. yüksekliğinde ve 1,5 m genişliğindedir. İlk dönemlerde tekpare olan taşın daha sonra iki parçaya ayrıldığı görülmektedir. Figürlerin yer aldığı alanın yaklaşık olarak 500 m. güneyinde 2017 yılında tespit ettiğimiz Güven Kalesi yer almaktadır.
Varlı Kalesi:
Kars İli, Digor İlçesi’nin 10 km güneyindeki Varlı Köyü’nün yaklaşık 3 km batısında yükselen sarp ve kayalık bir tepe üzerinde yer almaktadır. Kale genel olarak kare plan özelliği göstermektedir.
Batı sur duvarları 17 metre, kuzey sur duvarları ise 15 metre uzunluğundadır. Kalenin güney sur duvarları sarp ve dik kaya olan anakayanın işlenmesiyle oluşturulmuştur. Kalenin sur duvarları, büyük ve orta boy taşların bir yüzleri kabaca işlenmiş olarak kuru duvar tekniğinde inşa edilmiş ve günümüze doğu, batı ve kuzey sur duvarlarının bir kısmı ulaşmıştır. Kalenin sur duvar kalınlıkları 60-100 cm arasında değişmekte olup, mevcut sur duvarlar yüksekliği 1,5 metredir . Karşısındaki ovaya oldukça hâkim bir noktada bulunan kalenin küçüklüğü ve etrafında yerleşim yeri kalıntısının bulunmaması kalenin daha çok askeri amaçlı yani gözetleme amacıyla kullanıldığını düşündürmektedir. Kalenin içerisinde obsidyen parçaları ve Demir Çağ’ına tarihlendirdiğimiz keramik parçası bulunmuştur.
2018 yılı yüzey araştırmalarını Merkez İlçe, Sarıkamış, Arpaçay ve Digor İlçelerinde yoğunlaştırdık. 2018 yılında Kars bölgesinde yaptığımız araştırmalarda, geçen yıllarda incelenen merkezlere yeni merkezler eklenmiştir.
Dr. Öğr. Üyesi Mustafa KARAGEÇİ,Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü
Doç. Dr. Akın BİNGÖL, Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü.

			762
Yer	Kültür-Sanat 25.3.2021	0 kişi beğendi 0 kişi beğenmedi
Etiket	#karstarihöncesiyerleşimlerivearaştırmaları
Kaynak

Yorum yapabilmek için Üye Olun veya Giriş yapın

Tekin Gün
adlı kullanıcının diğer yazıları

	Türklerin Tarih Boyunca Kullandığı 5 Savaş Ta
	Belgesel Tv 1580 okuma

	İnsan Sevdiğine Götürdüğü Şeyi Sayar Mı Hiç
	Mustafa Celep 1445 okuma

	Tarih Boyunca En Çok Okunan 10 Kitap
	Belgesel Tv 1588 okuma

	Empatiden Evvel Ne Vardı?
	Tarık Tatar 1239 okuma

	İsmet Özel Bakanlar Ve Görenler
	İlim İrfan 1626 okuma

	Kitap Basligi
	Rafet Muslubas 1621 okuma

	Tembellik
	İlim İrfan 1428 okuma

	Evleneceksen Gel On Dört Aralık İki Bin On Be
	Hande Ceyhan 1666 okuma

	Sevdiklerinize Zaman Ayırın
	Salih Kahrıman 1765 okuma

	Güzel Konuşmanın Püf Noktaları
	The Coolie 1696 okuma

	Kızılderililerden Modern Hayatı Sorgulatacak
	Şairin Köşesi 1415 okuma

	Türklerin İslâm'ı Kabulü Nasıl Olmuştur?
	Cumhur Ceylan 1495 okuma

	Yaşatmak Gayret İster
	Konya Hayranları 1450 okuma

	Bilim Ve Toplum-Turan Universal
	Turan Universal 1146 okuma

	Hayata Tepeden Bakma
	Brain.dll Not Found 1320 okuma

	Birşeyler yaz


Adınız :
Gidecek E-posta :


Adınız :
Rapor nedeni :

Adana	Bitlis	Giresun	Kırşehir	Sakarya
Adıyaman	Bolu	Gümüşhane	Kilis	Samsun
Afyonkarahisar	Burdur	Hakkari	Kocaeli	Siirt
Ağrı	Bursa	Hatay	Konya	Sinop
Aksaray	Çanakkale	Iğdır	Kütahya	Sivas
Amasya	Çankırı	Isparta	Malatya	Şanlıurfa
Ankara	Çorum	İstanbul	Manisa	Şırnak
Antalya	Denizli	İzmir	Mardin	Tekirdağ
Ardahan	Diyarbakır	Kahramanmaraş	Mersin	Tokat
Artvin	Düzce	Karabük	Muğla	Trabzon
Aydın	Edirne	Karaman	Muş	Tunceli
Balıkesir	Elazığ	Kars	Nevşehir	Uşak
Bartın	Erzincan	Kastamonu	Niğde	Van
Batman	Erzurum	Kayseri	Ordu	Yalova
Bayburt	Eskişehir	Kırıkkale	Osmaniye	Yozgat
Bilecik	Gaziantep	Kırklareli	Rize	Zonguldak
Bingöl

Kars Tarih Öncesi Yerleşimleri Ve Araştırmaları

Paylaşımlarda Bulunun

Türkiye'nin Şehirleri