Mişmiş'in Bereketi

Yazı Yaz

Kültür-Sanat Yorum Yaz Yazdır Tavsiye Et

15.5.2013 1 yorum 2097 okuma

"MALATYA MAHALLE KÜLTÜRÜ VE KOMŞULUK İLİŞKİLERİ" adlı yayım aşamasındaki kitabımdan...

MİŞMİŞ ’İN BEREKETİ

Karadeniz fındığa, Ege zeytine, Akdeniz portakala sevdalıdır. Konya tahıl ambarı, Erzurum Dadaş diyarı, İstanbul dünyanın gözbebeğidir. İzmir’den Van’a, Samsun’dan Hatay’a berekettir, mertliktir Anadolu. Aşk; Mevlana’nın, Hacı Bektaş-ı Velî’nin yüreklerine bu topraklarda yürümüş, oradan da Mevlâ’ya yükselmiştir.
Rize’nin çayı, Kırşehir’in bozlağı, Urfa’nın mırrası gibi onlarca değer, hep memleketlerinin isimleriyle anılmaktadır. Anadolu, Beydağı’nın ayakları altında uzanan Malatya Ovası’na da altın sarısı kayısıyı bahşederek cömertliğini göstermiştir. Anavatanı Çin olsa da bütün dünya Malatya’yı kayısıyla, kayısıyı Malatya’yla tanımıştır. Malatya “Kayısının Başkenti”dir.
İyiye, güzele, doğruya ulaştıran emek kutsaldır. Bütün dinler ve beşeri sistemler alın terinin kutsiyeti üzerinde ittifak etmişlerdir. Kayısının hayat hikâyesinde rol alan anaların yazmasını; yufka yürekli, demir bilekli babaların mert alınlarını süsleyen boncuk boncuk ter damlaları da öyle aziz, öyle mukaddestir.
Kayısı ağacı, meyve verecek düzeye gelinceye kadar el bebek gül bebek bir bakım ister; gübrelenir, ilaçlanır, sulanır. Her ne kadar sakalar herkese eşit su dağıtmaya çalışsa da kimi zaman sulama yüzünden tartışmaların çıktığı da görülür. “Suvarma” der Malatyalı sulamaya! Bebek için emzirme ne ise, kayısı için de suvarma odur. Uykudan, yeme-içmeden vazgeçilir de suvarmadan vazgeçilmez bu topraklarda. Daha doğrusu “su suvarmadan”… Bir elde kürek, bir elde fener gece boyunca sıra beklenir su kanallarının başında. Bazen üç beş evin erkekleri birlikte sabahlar; hayal bohçaları açılır, düğünler yapılır, evler onarılır hasat edilen kayısılarla. Emeğin sermayeye dönüşme düşüncesinden olacak, gecenin zifir karanlığında bile gözlerin umuda parladığını görmek mümkündür.
Dayanışma ve yardımlaşma ilkeleri harfiyen uygulanır hasat başladığında. İmkânları ölçüsünde kendi işini bitirenler komşusunun, akrabasının işlerine de yardım eder. Güç isteyen kayısı silkeleme işi erkeklere aittir. Ağaca tırmanan kişi sırasıyla bütün dalları silkeler; uzanamadığı dalları da uzun bir sopa yardımıyla ağacı ve meyveyi zedelemeden çırpar. Analar, bacılar ağacın altındaki hılayı silkelenecek dalın tam altına getirmek için sağa sola çekiştirirler. Hılada biriken kayısı, özenle kasalara yerleştirilir; kâh bir çalının dibine, kâh otların arasına düşen kayısılar da tek tek elle toplanır. Espri de tam bu zamanda patlatılır: “Şurada bir çeyrek var!”, “Çalının dibinde on, on beş çeyrek buldum!” diye… Dedik ya! Malatyalı için kayısı altınla müsavidir. Bu nedenle, öteye beriye düşmüş kayısılar toplanırken “çeyrek altın” teşbihi yapılır.
Bahçe işi bu kadar değildir tabii… Gelinlerden biri veya genç kızlar yemek ve çay hazırlar; erkeklerden biri diğer bahçelerde olan konu komşuya seslenir; onca yorgunluk kaybolur ve bir piknik coşkusu peyda olur kayısı bahçesinde. Akşam, yüzünü göstermeye başladığında eve dönüş başlar; traktörü olan bir mahalleli sırayla herkesin kayısı dolu kasalarını evlerine taşır.
Yeni günün ilk ışıkları “İslim”in habercisidir. Kayısının kükürtlenmesi demek olan islimleme, dün olduğu gibi bugün de devam eden zor bir işlemdir. İslim damlarında istiflenen kayısı, kesinlikle hava almayacak şekilde kükürtlenir ve şırasını dışa vuran kayısı güneşe serilir. Yalnızca islimlenen kayısı değildir güneşe serilen… Dalından koparılmış taze kayısı, hiçbir işleme tâbi tutulmadan olduğu gibi güneşe serilerek, kararıncaya kadar bekletilir. Kayısı ürünlerinin belki de en ayrıcalıklı ve lezzetli olanı “gün kurusu” denilen bu kayısıdır.
Kayısının bu lezzet ve bereket yolculuğunun en şatafatlı durağı, güneşte kurutulan kayısıların çekirdeğinin çıkarılması anıdır. Malatya mahalle kültüründe her daim var olan ve inanıyorum ki teknolojinin önlenemez ilerlemesine rağmen çok uzun yıllar var olacak olan bu işlemin Malatyacası “Patik yapma”dır. Patik yapılan evin hanımlarına akraba ve komşu hanımların eşlik ettiğini görünce, bin bir derde deva olan Mişmiş’in yardımlaşma ve dayanışma adına çok mühim bir sosyal görev üstlendiğini de öğrenmiş oluruz.
Kayısı yığını etrafında kümelenen hanımların maharetli parmakları usta bir dokunuşla çekirdeği meyveden çıkarır, ince ayarlı bir baskıyla kayısıyı dairevi bir görünüme getirir ve güneşle son buluşma öncesi için kasalara biriktirir. Çekirdek yığınları ise daha sonra kırılmak üzere ayrı bir yere taşınır. Çocukların okulundan tutun da, filan mahalledeki düğünde geline takılan altına kadar her şey patik yapan hanımların sohbet konusudur. Yemek tarifleri, dantel modelleri, çeyizlik havlu kenarları ve daha neler, neler… Sözün bini bir paradır patiğin etrafında. Çoğu insanın başaramadığını bir kayısı patiğinin başardığını görmek ve gelinle kaynananın yan yana, diz dize lafın belini kırdığına şahit olmak ne hoş bir güzelliktir!
Kayısı, Malatyalının dünya zenginliği olduğu kadar ahiret zenginliğidir aynı zamanda. Tevekküle ram olan, takdire rıza gösteren kanaatkâr insanlar, hayır kurumları adına kapılarına gelen görevlileri de boş göndermez, “Malımızın zekâtıdır!” ya da “Geçmişlerimizin hayrınadır!” diyerek, ayırdıkları kayısıları görevlilere takdim ederler. Yakından uzağa doğru halka halka yayılır mişmişin bereketi…
Kayısımız pestildir, reçeldir, çerezdir damaklarımızda; kremdir, losyondur, sabundur tenlerimizde; rahmettir, şefkattir, berekettir gönüllerimizde ve dostluktur, kardeşliktir, sevgidir evlerimizde… Zamana ve gelişmişliğe yenik düşen gelenek ve göreneklerimize rağmen kayısı sayesinde ayakta kalan birlik ve beraberlik ruhunun ilelebet devam etmesi en büyük dileğimizdir. Ancak daha çok para kazanma hırsının ve insanları birbirinden uzaklaştırmaktan başka mahareti bulunmayan beton yığınlarının kayısının can düşmanı olduğunu üzülerek söylüyorum. Çok yakın bir geçmişte cennetten bir parça misali şehrin güneybatısını kaplayan kayısı bahçelerinin yerinde yüz binlerce liralık binaların yükseldiğini görmek; o evlerde oturmanın saygınlık ve ayrıcalık kabul edildiğine hayretle tanıklık etmek, bütün iyi dileklerimizin yakında son bulacağını haykırıyor bizlere.

			2097
Yer	Kültür-Sanat 15.5.2013	3 kişi beğendi 0 kişi beğenmedi
Etiket	---
Kaynak

Yorum yapabilmek için Üye Olun veya Giriş yapın

Mustafa Celep | 11 yıl önce

Dayanışma ve yardımlaşma ilişkilerini bitirecek olan bu site sakinleri sistemini hangi akla hareketle inşa edildiğini anlamak zor, ne varsa elimizde gidiyor gibimi ne ?

Faruk Korkmaz
adlı kullanıcının diğer yazıları

	Kilistra - Lystra Antik Kaya Oyma Şehri / Kon
	Tekin Gün 773 okuma

	Adıyaman Perre Antik Kent
	Tekin Gün 700 okuma

	Üç Kümbetler / Erzurum
	Tekin Gün 735 okuma

	Akçakale Mağarası / Gümüşhane
	Tekin Gün 1020 okuma

	Arsemia Ören Yeri (Hierothesion)
	Tekin Gün 1138 okuma

	Labraunda - Muğla
	Tekin Gün 768 okuma

	Kapıkaya Harabesi - Isparta
	Tekin Gün 701 okuma

	Euromos Antik Kent
	Tekin Gün 765 okuma

	Parion
	Tekin Gün 963 okuma

	Tarih Boyunca İpek Yolları: Misis Antik Kenti
	Tekin Gün 1338 okuma

	Protogeometrik Dönem
	Tekin Gün 1264 okuma

	Teos Antik Kent-İzmir
	Tekin Gün 1577 okuma

	Sırakayalar Şelalesi - Bayburt
	Tekin Gün 1085 okuma

	Antik Çağ'da Urfa Ve İlçeleri
	Tekin Gün 2070 okuma

	Magnesıa Antik Kent
	Tekin Gün 847 okuma

	Birşeyler yaz


Adınız :
Gidecek E-posta :


Adınız :
Rapor nedeni :

Adana	Bitlis	Giresun	Kırşehir	Sakarya
Adıyaman	Bolu	Gümüşhane	Kilis	Samsun
Afyonkarahisar	Burdur	Hakkari	Kocaeli	Siirt
Ağrı	Bursa	Hatay	Konya	Sinop
Aksaray	Çanakkale	Iğdır	Kütahya	Sivas
Amasya	Çankırı	Isparta	Malatya	Şanlıurfa
Ankara	Çorum	İstanbul	Manisa	Şırnak
Antalya	Denizli	İzmir	Mardin	Tekirdağ
Ardahan	Diyarbakır	Kahramanmaraş	Mersin	Tokat
Artvin	Düzce	Karabük	Muğla	Trabzon
Aydın	Edirne	Karaman	Muş	Tunceli
Balıkesir	Elazığ	Kars	Nevşehir	Uşak
Bartın	Erzincan	Kastamonu	Niğde	Van
Batman	Erzurum	Kayseri	Ordu	Yalova
Bayburt	Eskişehir	Kırıkkale	Osmaniye	Yozgat
Bilecik	Gaziantep	Kırklareli	Rize	Zonguldak
Bingöl

Mişmiş'in Bereketi

Paylaşımlarda Bulunun

Türkiye'nin Şehirleri