Yaz Deftere Bakkal Amca!

Yazı Yaz

Memleket Yazilari Yorum Yaz Yazdır Tavsiye Et

28.6.2013 0 yorum 1671 okuma

Kapısından girer girmez birbirine karışmış deterjan, hububat, kolonya vs kokusunu aldığımız; bir evin ihtiyacı olan gıda ve temizlik ürünlerinin hemen hepsinin bulunduğu; oyuncaktan ağrı kesici ilaca, kırtasiyeden şarküteri ürünlerine hatta tüpgaza kadar farklı seçenekleri bir arada sunan, küçük hacimli dev kültür değerlerimizdendi mahalle bakkalları. Belki de “Mahalle” kelimesini tamlayan en şık ifade de “Bakkalı” idi!

Sabah erkenden “Ya nasip!” denilerek açılan darabaların(kepenk) kulak tırmalayan sesi yankılanırdı sokaklarda ve akşamın geceye yürüdüğü saatlerde sokaklardan el ayak çekilinceye kadar açık kalırdı mütevazı rızık kapıları. Duvarlarda tabandan tavana kadar raflar, şeker ve hububat çuvalları, şarküteri ürünlerini ve gazozları muhafaza etmek için soğutucu, çift kefeli terazi, şekerleme kavanozları ve daha neler neler…

Geniş çerçeveli penceresi adeta vitrin görevi görüyordu. Çerçeve kenarlarında içerideki ürünlerden birer tanesi teşhir edilirdi. Tursil 76’lar, 250 gramlık Rize çayı paketleri, bulaşık deterjanları, filtreli ve filtresiz sigaralar (ki bunlardan Bafra, Bitlis, Birinci, İkinci, Üçüncü tamamen mazi oldu), oyuncaklar… Yok, yoktu yani bakkallarda! Talep edilen şey yoksa bile ya dün bitmişti ya da en sonuncusu biraz önce satılmıştı.

Haftanın belirli günlerinde sebze haline gidip meyve ve sebze getirerek dükkânın önündeki küçük tezgâhın üzerinde satışa sunarlardı. Manava göre “Bakkalın getirdikleri ıskarta!” idi ancak buna rağmen bakkalın satışları da fena değildi. “Çarşı ekmeği” ya da “açık ekmek” denilen pideyi fırınlardan almak mümkündü fakat şehir merkezindeki birkaç ekmek fabrikası dışında somun yapan iş yeri olmadığı için somunun mahallelerdeki adresi bakkaldı. Mahalle fırınından sipariş edilen pideler de fırına uzak kalan evler için bir kenarda müşteri beklerdi.

Bedford kamyonlara istiflenmiş tahta kasalarla gelirdi gazozlar. Araba yürürken, kasalar indirilirken hep o şıngır şıngır şişe seslerini duyardık. Mevsim ve Kayısı Kola gazozlarının yanı sıra Meysu meyve suyu, Kızılay ve Sarıkız maden suları Malatyalının tercih ettiği meşrubatlar olduğu için ekseriyetle bunlar getirilirdi. Meşrubatlar soğutucuya yerleştirildikten sonra boşalan kasalar, dükkân önü sohbetleri için biçilmiş kaftandı. Ters döndürüldükten sonra bir de üzerlerine gazete örtüldü mü, bu kasalar mükemmel oturaklar haline getirilirdi. Piknik tüpünde demlenen çaylar, “Hele bi gazoz içek!” diyerek ayaklanan bakkalın ısmarladığı gazozlar için de başka bir kasa sehpa görevini üstlenirdi. Esnaflar arası iddialı tavla turnuvaları da bu kasaların üzerinde yapılırdı. Türk zekâsının sonucu mudur, kasanın hizmet alanının genişliği midir bilmem ama “Önünde meşrubat kasasından oturak olmayan bakkalın bir yanı eksik kalmıştır!” diyebilirim.

Alışverişe gelen mahalle sakinlerinin, işten eve dönenlerin, “iki lafın belini kıralım” diyenlerin ayaküstü sohbet mekânları da bakkallardı. Bakkallar mahallenin tanışma, kaynaşma noktalarıydı bir yerde. İstisnasız olarak her gün bakkala uğrayan kişiler arasında selamlaşmayla başlayan yüz aşinalığı kısa zamanda dostluğa dönüşürdü. Mahalle maçı yapacak iki takımın oyuncuları top seçmek için bakkalda buluşur; topun yamuk olup olmadığını kontrol eder; maç sonrası içilecek gazozların siparişini de vererek arsaya doğru koştururlardı.

Her şeyden haberleri olurdu bakkalların! Kiralık ya da satılık ev arayanlar bakkala danışırdı. Mahalleye birileri taşınmışsa eğer, yeni komşuların “neyin nesi; kimin fesi” olduğunun öğrenileceği kişi bakkaldı. Hatta evlilik öncesi oğlan/kız hakkında araştırma yapanlar bile genellikle bakkaldan sorup soruştururlardı karşı aileyi. Bakkalın bu konudaki kanaati çok önemliydi! Müşteri ağı en geniş olan esnaf bakkal olduğu için mahalledeki herkesin ahvalini en iyi bilenler onlardı çünkü. Kimin oğlunun askere gideceği, kimin kızının gelin olduğu, kimin çocuğunu sünnet ettireceği; mahallede kimin vefat ettiği, mevlidin ne zaman okutulacağı… Hepsi ama hepsi bakkaldan haber alınırdı.

Mahallelinin nakit ihtiyaçları için başvurulanlar da yine bakkallardı. Eli sıkışan, acilen paraya ihtiyaç duyup da tedariki olmayanlar, “filanca gün vermek üzere” borç alırlardı bakkallardan. Çocuklar, kumbaralarında biriktirdikleri bozuk paraları tümletmek için “Bakkal Amca”larına ricada bulunurdu. Nakit yardımıyla mahallelinin bütçesine destek olan bakkallarımız özellikle uzak mahallelerde jeton ve otobüs bileti satarak önemli bir ihtiyacın karşılanmasına da imkân sağlıyorlardı. Merkez mahallelerde çok fazla ihtiyaç duyulmazdı bunlara; postane vardı, bilet satış gişeleri vardı…

Paranız olması şart değildi; “Maiş[1] alınca hallederiz!” denirdi. Kimse mağdur edilmez; istenenler verilir ve borç, artık buruşmaktan öte bir hâl almış olan veresiye defterine yazılırdı. Aybaşında alacak/verecek hesaplanır; küsuratlar dikkate alınmaz; karşılıklı hayır ve bereket dilekleriyle borçlar kapatılırdı. Malatya’nın mahalle bakkallarında her şeyi veresiye alabilirdiniz ancak sevginin, muhabbetin ve güler yüzün veresiyesi yoktu; onlar peşindi!..

Bazı zamanlar gazozun ya da plastik topun parasını da veremezdik bakkala; harçlığımız çıkışmayabilirdi. “Babamdan/annemden alır getiririm!” dememiz yeterdi istediğimizi almamız için. Buz gibi gazozlarımızı içmeden önce şişenin içine leblebi şekeri koyduğumuz; yetinmeyip başparmağımızla ağzını kapattığımız şişeyi çalkaladıktan sonra fışkıran gazozu içmeye çalıştığımız bakkal önü günlerini özlemediğimizi söyleyebilir miyiz?

Yetmişli yılların başında oturduğumuz Şeyhbayram ve Abdulgaffar mahallelerinde durum böyleydi. Ta seksenlerin sonuna kadar, “Çevreyolu’nun altı” diye tabir edilen mahallelerde de farklı bir durum yoktu. Aşağı yukarı yirmi yıl yaşadığım Kiltepe Mahallesi, evlerine gidip geldiğim arkadaşlarımdan dolayı karış karış bildiğim Çarmuzu, Melekbaba, Taştepe, Boztepe, Kaynarca, Kayalık, Kernek mahallelerinde de durum hep aynıydı. Bakkallar, bulundukları mahallenin muhtarları, din görevlileri kadar hatırlı kişileriydi. Fikirleri sorulur, sözleri dinlenir, kanaatlerine itibar edilirdi. Şeyhbayram Mahallesi’ndeki Bakkal Mesut Amca, Kiltepe Mahallesi’ndeki Çurttan, Moro’nun Ahmet, Dükkâncı Hacı, İbrahim Hoca, İncomar(İnce Ömer), Buğdacı(Buğdaycı) Osman… Henüz beş altı yaşlarımda ve ilkokul yıllarımda leblebi, leblebi şekeri, balon, top aldığım; mazinin sisleri arasında yüzlerini seçmekte hiç zorlanmadığım isimlerdir. Şüphesiz diğer esnafın da mahalle kültüründe çok müstesna bir yeri vardır fakat ürün yelpazesi çok geniş olduğu için her an, her yaş grubunun uğradığı bakkallar ilk sırayı almada en büyük pay sahibidir.

Kanımca bakkallar kadar olmasa da mahalle kültürünün önemli simaları arasında berberleri de zikretmek çok yerinde olacaktır. Çarşıda tıraş olmanın herkese nasip olmadığı o yıllarda her mahallede bir, bilemediniz iki berber vardı. Saçınız için model seçiminde pek fazla tercih yapmanız söz konusu değildi. Çocukların saçları üç numara kısa kesim veya alabulus kesilir; gençlerin saçları ense ve ön kısmı uzun olmak üzere favoriler kulak memesi hizasında kesilir; yetişkinlerin saçları ise genel bir düzeltme ile uçlardan kesilirdi. Saçı dökülen, yağlanan veya kepeklenen müşterilerin hepsine “yeşil sabun” tavsiye edilirdi. Klasik tıraş makinesi kullanılırdı berberlerde; elektriklisi henüz yapılmamıştı. Sakal tıraşı için Job, Nacet ve Perma-Sharp marka jiletten vazgeçilmezdi; sinekkaydının âlâsı bunlarla yapılırdı. Buradan hareketle İsveç çeliğinin kalitesi üzerine müşterisini bilgilendirmekten ve “Yahu, bizim memlekette her çeşit maden var da, bir jileti bile niye dışarıdan alırız?” demekten de geri durmazlardı berberlerimiz.

Müşterinin yaş grubu, mesleği, meşguliyeti ne ise berberin açtığı sohbet konusu da oydu. Siyaset, spor, müzik, belediye hizmetleri başta olmak üzere akla gelen her konu başlığı berberlerin uzmanlık alanıydı. 70’lerin son çeyreğinde mahallemizin emektar ustası Berber Hasan’ın, yirmi dakikada bitecek tıraşımı bir-bir buçuk saate çıkaran ve âdeta bir işkenceye dönüşen sohbetini unutmak mümkün mü? Saçımın bir tarafına makineyi vurduktan sonra dükkânında bulunan herhangi bir kitabı açarak okumaya başlar, bununla da yetinmeyip kendince yorumlamaya başlardı. İlmî altyapısı olmadığını gayet iyi biliyordum ama saygıdan sesimi çıkarmıyordum. Battalgazili olup da hâlen Kiltepe’de berberlik yapan kirvem Mehmet Enginar’ın Kışla Caddesi üzerindeki İstanbul Pasajı’nda bulunan berber dükkânı, çarşıda ilk tıraşımı olduğum yerdi; yıl 1981…

Sımsıcak, mis gibi açık ekmek almak için gittiğimiz fırında sıra beklerken ne sohbetlere kulak misafiri olurduk! Hele Ramazan ayında iftar öncesi bilik almak için bekleyen kalabalık, lafı harman ederdi ki sormayın gitsin! Çocuklar, iftar sonrası saklambaç oynamak için sözleşir; büyükler, teravihten sonra çayı nerede içeceklerini kararlaştırırdı. Gençler pek plân yapmazdı; “hele oruçlar açılsın ve bir sigara yakılsın”dı, ondan sonra karar vermek zaten kolaydı.

Büyüklerin muhabbetine girmek haddimiz değildi ama onlar mutlaka bizlerle de konuşur; derslerimizi sorar; babalarımıza selam söylerlerdi. Mahalle maçında veya herhangi bir oyunda kırılıp darıldığımız bir arkadaşla karşılaştığımızda aramızdaki soğukluk büyüklerin gözünden kaçmaz ve neden konuşmadığımızı sorarlardı. “Ayıp değil mi? Yakışır mı hiç?” diye iki tarafa da nasihat ederler, küskünleri barıştırmadan bırakmazlardı. Bayanlara ve kız çocuklarına ekmek sırası bekletmek ayıp sayılırdı. Kimin işi ne kadar acele olursa olsun eğer fırına giren bir bayansa “Buyur bacım! Sen bekleme hele!” diye sıra verilir; kız çocukları için de fırıncıya seslenerek, “Hanım kızı bekletme!” denirdi. Bugün olduğu gibi dün de centilmendi, delikanlıydı, asildi Malatya’nın erkeği…

Kasaplar, terziler, kahvehaneler, manavlar, odun kömür ardiyeleri… Hepsinde ayrı bir anı; hepsi yeni bir dostluğa açılan kapı. Mavi ve beyaz önlükler giyen, kalemi her daim kulağının arkasında taşıyan, güler yüzlü, samimi, yardımsever mahalle esnafları. Bugün de varlar! Genellikle baba yadigârı olan mesleklerine bugün de devam ediyorlar. Dev alışveriş merkezleri yükseldikçe, güneş değmiş kar gibi eridikleri halde ne kanaatkâr hallerinden ne de vefalarından taviz veriyorlar. Sabah siftahını yüzüne sürüyor; dükkânını açmakta olan komşusuna bereket diliyor; akşam kepenklerini kapatırken, Allah ne verdiyse o günkü kazançları için “Çok şükür!” diyorlar.

Hani bir tabir vardır ya bizde: “Dışı seni, içi beni yakıyor!” diye. Söyleyen, sanki mahalle esnafı için söylemiş bu sözü. Her ne kadar ekmeğimizi, günübirlik öteberimizi hâlâ bu esnafımızdan alıyor olsak da; hâlâ mütevekkil ve mütebessim görünse de kaderine razı olan esnaf eski günlerin muhabbetine, sıcaklığına bir hayli özlem duyuyor. Hoş, hangimiz duymuyoruz ki?

Bozuk para olmadığında para üstü yerine sakız veya şeker veren bakkallar, ekmeğinin kokusu bir sokak öteden alınan fırıncılar; müşterisini uğurlarken “Kesene bereket! Allah daha çok versin!” demeyi düstur edinen bütün esnaf, mahallelerimizin zenginliğiydi. Sevinçlerimizi, dertlerimizi paylaştığımız, mahalledeki her hanenin doğal bir ferdi gibi benimsediğimiz güzel insanlardı onlar. Kentleşmenin getirdiği alternatif alışveriş merkezi seçenekleri onlarla aramıza fasılalar koymuş ve bizleri birbirimize yabancılaştırmış olsa da, onlar hep bizden biri olarak kalacaklar. Dün olduğu gibi bugün de, yarın da…

--------------------------------------------------------------------------------

[1] Maaş, aylık.

			1671
Yer	Memleket Yazilari 28.6.2013 Malatya	1 kişi beğendi 0 kişi beğenmedi
Etiket	---
Kaynak

Yorum yapabilmek için Üye Olun veya Giriş yapın

Faruk Korkmaz
adlı kullanıcının diğer yazıları

	Bir Urfa da İstanbul’da Var Artık
	Hayri Genç 2539 okuma

	Seyyid Onbaşı
	Mustafa Celep 1617 okuma

	Şenliğin Kadırgalısı
	Hayri Genç 1360 okuma

	Giresun Günleri Yaklaşırken…
	İbrahim Balcıoğlu 2400 okuma

	Gökçeada'nın "Organik Ada" olmasına az kaldı
	Mootol Türkiye 1514 okuma

	Osmanlı İmparatorluğunda Kölelik
	Fatih Altunsoy 1526 okuma

	Osmanlı İmparatorluğu ve İslam
	Fatih Altunsoy 1608 okuma

	TUNCELİ'NDE BAHAR MEVSİMİ,,,,
	Orhan Topkaya 1470 okuma

	Viranşehire Sağlık Yüksek Okulu
	Eyyüp Azlal 1851 okuma

	Teşekkürler Pegasus
	Eyyüp Azlal 1427 okuma

	Viranşehirde Bir Taziye
	Eyyüp Azlal 1751 okuma

	Avşa Adası
	Zafer Barış 1803 okuma

	Dolma Takaz Ev Ne Ola Ki?
	İbrahim Balcıoğlu 1672 okuma

	Yaylalar, yaylalar…
	Bülent Şirin 3165 okuma

	Kazıkbeli Yaylası ve Yaşanan Çevre Felaketi…
	İbrahim Balcıoğlu 2586 okuma

	Birşeyler yaz


Adınız :
Gidecek E-posta :


Adınız :
Rapor nedeni :

Adana	Bitlis	Giresun	Kırşehir	Sakarya
Adıyaman	Bolu	Gümüşhane	Kilis	Samsun
Afyonkarahisar	Burdur	Hakkari	Kocaeli	Siirt
Ağrı	Bursa	Hatay	Konya	Sinop
Aksaray	Çanakkale	Iğdır	Kütahya	Sivas
Amasya	Çankırı	Isparta	Malatya	Şanlıurfa
Ankara	Çorum	İstanbul	Manisa	Şırnak
Antalya	Denizli	İzmir	Mardin	Tekirdağ
Ardahan	Diyarbakır	Kahramanmaraş	Mersin	Tokat
Artvin	Düzce	Karabük	Muğla	Trabzon
Aydın	Edirne	Karaman	Muş	Tunceli
Balıkesir	Elazığ	Kars	Nevşehir	Uşak
Bartın	Erzincan	Kastamonu	Niğde	Van
Batman	Erzurum	Kayseri	Ordu	Yalova
Bayburt	Eskişehir	Kırıkkale	Osmaniye	Yozgat
Bilecik	Gaziantep	Kırklareli	Rize	Zonguldak
Bingöl

Yaz Deftere Bakkal Amca!

Paylaşımlarda Bulunun

Türkiye'nin Şehirleri